Martxoak 3 elkartea berez 1999an sortu zen XX. mende horren bukaeran sortzen
ari zen egoera politiko berrian biktimentzako justizia aldarrikatzeko sortu
zen. Baina egia, justizia eta sarraskiaren oroimena mantentzeko ekimenak beti
egon dira Gasteizen, bai sindikatuen eta eragile politiko eta sozialen aldetik.
Bertsio
ofizialean, biktimak erasotzaile bezala agertzen dira eta poliziek haien
bizitza arriskuan ikustean tirokatu zituztela dio. Hau dela eta, elkartearen
lehenengo asmoetako bat bertsio ofizialaren aldaketa izan zen. Justizia
lortzeko lehenik eta behin egin behar dena egia bilatzea da, gero egiatik
jendea epaitu ahal izateko. Horregatik egia da lehenengo aldarrikapena beti.
Nola lan egiten duzue? Zein ekintza burutzen dituzue?
Ekimen
asko egin izan ditugu. Baina garrantzitsuena, euskal parlamentuarekin batera
egin genuena da. Lortu genuen Fraga parlamentura deituta egotea, baina ez zen
agertu. Estatu barruan instituzioak inplikatu eta gero ONUko Giza Eskubideen
tribunalera joatea da gure helburua. Horrez gain, herri mugimenduetan eta
kasuaren gizarteratzean ere lan egin dugu: manifestaldiak, M3moria Gunearen
antolakuntza, hitzaldiak, etab.
Nondik dator Bloody Sundayeko
biktimekin elkartasuna?
Elkarteko kide
batzuk harremana zeukaten Irlandarekin. Gainera Irlanda eta Euskal Herriaren arteko
harreman estua egon da beti: gatazka dauden bi herri, zapaldutako bi herri…
Gobernu Britaniarrak hasieran hemen gertatzen den bezala ez zuen onartzen sortutako
mina. Han erresoluzio fasera ailegatu zirenean, Britania Handiak onartu zuen
momentu horretara arte ontzat ematen zen bertsioa ez zela egia, eta biktimak
inozenteak zirela. Guk ikusita egoera hori hemen ematea ezinezkoa dela eta
haiekin identifikatuta sentitu ginenez, hona etortzera gonbidatu genituen.
Benetan oso interesgarria izan zen haiek gurekin egotea, izan ere, biktimen
arteko elkarrizketak terapia moduko batzuk dira, identifikatuta sentitzen
baitziren haien artean. Gainera Martxoak 3ri proiekzio internazional bat
emateko aukera eman zigun. Oso aberasgarria izan zen guretzat.
EHko 5 sindikatu handiak Martxoak 3ko manifestaldira deitzen dute. Badakizue
zergatik CCOOk eta UGTk ez duten deitzen?
Hasiera
batean, CCOO eta UGT manifestaldietara etortzen ziren, baina bere momentuan
haiek trantsizioa onartu zuten eta manifestaziora joateari utzi zioten, haien
apustua Maiatzaren 1a zela esanez. Baina hau gure ustez aitzakia bat da, izan
ere, Martxoaren 3ko manifestaldia lehenik eta behin zigorgabetasunaren aurkako
salaketa bat da. Hori salatzea Espainiako sistema osoa salatzea suposatzen
zuen, Espainia diktaduratik monarkia konstituzionalera pasatu zelako inongo
mozketarik gabe. Eta haiek trantsizio hori onartzean mozketarik ez egotea ere
onartu zuten. Hau dela eta haiek ez lirateke gustura sentituko trantsizio hori
salatzen duen manifestaldi batean. Hala ere, horrek ez du esan nahi afiliatuak
ez direla etortzen, izan ere, elkarteko hainbat pertsona bi sindikatu horietan
sartuta daude.
Xuban Nafarrateren eta Iñigo Cabacasen kasuak besteak beste poliziak
indarkeria erabiltzen jarraitzen duenaren kasu argiak dira. Baina zein ezberdintasun
dago 1976ko eta gaur egungo indarkeriaren artean?
Espainian
ez dago inongo kultura demokratikorik. Hau dela eta, estatuak ez daki kritikak
nola kudeatzen ezta erabakitzeko eskubidea babesten. Hau ez da kasualitatea,
izan ere, lehen esan dudan bezala ez da inongo apurketarik egon diktaduratik
monarkia parlamentariora. Beraz trantsizioan sortutako erakunde guztiak,
diktaduraren ondorio dira, eta polizia egitura horien barruan dago. Ertzaintza
adibidez eskema zehatz baten barruan dago eta zigorgabetasun sistema horren
barruan sortu dena, eta bai PSOEk, bai UGTk eta CCOOk, eta baita EAJk ere
sistema hori elikatu dute urteetan zehar. Eta azken urteotan egoera
sozioekonomikoa larritu den heinean ikusi da nola jendea kalera atera den, eta
aldi berean nola polizia antzeko jarrera bat hartu duen.
Esan duzu PSOEk sistema hori elikatu duela baina duela pare bat urte
omenaldi bat egin zien Martxoak 3ko biktimei. Nola ulertzen da hau?
2011n
PSOEk zeukan lehendakaritza hauteskunde bitxi batzuen ondorioz. Oso zaila
suertatzen zitzaion PSOEri ikuspegi zabal bat mantentzea biktimen auziekin
PPrekin gobernuan zegoelako. Baina sozialistek oso arerio latza zeukaten
momentu horietan: errealitatea. Oso zaila da egunero ETAren biktimak bakarrik
daudela saltzea, herri batean non guztiok daukagun lagun bat, bizilagun bat edo
familiako bat nor torturatua izan den, preso izan den, edo azken hamarkadetan
estatuaren biolentzia jasan duen. Errealitate hau borrokatzen saiatu ziren,
baina ezinezkoa suertatu zitzaien. Eta testuinguru horretan martxoak 3ko
biktimei omenalditxo bat egin zieten nolabait biktima mota hauek ere kontutan
hartzen zituztela frogatzeko.
Zer gertatu zen 2006ko martxoak 3an 30. urteurreneko ospakizunetan?
Oso
urtemuga berezia izan zen hori, Lluis Llach etorri behar zelako kontzertu bat
ematera egun horretan. Betidanik martxoaren 3a sarraskia salatzeaz aparte beti
egokitzen zen egungo aldarrikapen ezberdinetara, 1976an zegoen espiritua
bizirik mantentzeko asmoz. Baina aste horretan, bi euskal preso kartzelan hil
ziren. Horregatik bi euskal preso bi kartzela ezberdinetan hain denbora gutxian
hilik agertzean (gainera jakiten ez ziren arrazoiengatik) erabaki genuen martxoaren
3ak elkartasuna eskainiko ziela bi presoen familiei.
Hau dela eta egun
osoan zehar oso giro korapilatsua egon zen (goizeko kontzentrazioan kargak egon
ziren adibidez). Juan José Ibarretxek eta Javier Balzak (barne-sailaren burua)
arratsaldeko manifestaldia gelditu geldi zuten bi argazki horiek eramateagatik.
Denbora batez geldituta izan ondoren, kargatzen hasi ziren aitzakia horrekin
manifestaldia desegin zutelarik. Honek suposatu zuen 1976ean poliziaren
biktimak izan zirenak 30 urte geroago berriro ere kolektibo honen biolentzia
jasan behar izatea eta gainera gero akusatu bezala epaitegietara joan behar
izatea erresistentziagatik.
Ez duzue uste Martxoaren 3ko borrokaren barruan beste borroka mota
batzuk sartzea elkartearen lana kaltetu dezakeela?
Ez. 2006ko
kasuan bi alderdirengatik batu ginen aldarrikapen horretara: zigorgabetasuna
salatzeko eta eskubide sozial eta askatasunen defentsan ateratzeko. Guretzat
Martxoaren 3ko espiritua urtero indarberritzen da gaur egungo eguneroko
borroken bidez, eta hori islatzen dugu beste borroka batzuekin batzerakoan.
Uste duzue EAJ berriro gobernuan sartzea zerbait aldatuko duela
Martxoaren 3ko borrokan?
Gobernuan
dagoen partidua baino, fase politikoek aldatzen dutela uste dut. Oraingo
parlamentuan sektore politiko guztiak ordezkatuta egotea oso garrantzitsua da
lehen komentatu dudan errealitatea hobeto ordezkatuta geratzen delako. Eta hau
dela eta EAJ mapa politiko berri honen barruan errealitate berri honi aurre
egin behar duela argi dago.
San Francisco elizako mural oroigarriak kendu dituzte eta udalari eta
apezpikutzara behin-betiko oroigarri bat jartzea eskatu duzue. Baina ezezkoa
eman dizuete. Zer pentsatzen duzue horren inguruan?
Elkarteak
erabaki zuen horrelako hika-mikatan ez zela sartuko. Horregatik, erabaki genuen
polemika hau erabiltzea behin-betiko oroigarri bat eskatzeko. Azkenean lortu
dugu udaleko indar politiko guztiak onartzea eskaera hau. Honekin lortu nahi
duguna Gasteizera datorren edonork zer gertatu zen irakurtzea da. Momentuz esan
digute guk proposatu ditugun gauzak jarriko dituztela hurrengo asteetan. Hau
guretzat beste garaipen izugarri bat izango litzateke guretzat.
Liburu bat aurkeztu zenuten otsailaren bukaeran. Zertaz doa? Zer
aurreratu daiteke edukitik?
Amparo
Lasheras 25. Urtemugan liburu bat egin zuen. Orain egin duguna, handiketa, zuzenketa
eta aldaketa batzuekin birkaleratzea izan da. Horrez gain, Lluis Llachen La revolta permanent liburuarekin batera
salmentan jarri dugu, guretzat oso lan garrantzitsua baita.